Czym jest i komu przysługuje immunitet?

Czym jest immunitet?

Immunitet to (czasowe lub stałe) zwolnienie określonej grupy pełniących ważne funkcje państwowe osób od pociągnięcia do odpowiedzialności karnej, w związku z popełnionymi przez nie wykroczeniami lub przestępstwami.

Według teoretyków prawa, immunitet jest jednym z ważniejszych warunków prawidłowego funkcjonowania państwa.

Dzieje się tak, ponieważ stanowi on nie tylko przywilej indywidualny, chroniący niezależność osób piastujących najbardziej odpowiedzialne stanowiska w kraju, ale przede wszystkim zapewnia swobodę działania w ramach obowiązków służbowych, co z kolei stanowi najlepszą gwarancję niezależności urzędu, a w konsekwencji całego aparatu państwowego.

Komu przysługuje immunitet i jakie są jego rodzaje?

Polski system prawny przewiduje objęcie immunitetem (w różnym zakresie) m.in.:

• posłów i senatorów,

• sędziów i prokuratorów,

• adwokatów i radców prawnych,

• dyplomatów (na mocy prawa międzynarodowego),

• Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

• Rzecznika Praw Obywatelskich,

• Rzecznika Praw Dziecka,

• Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,

• pracowników Najwyższej Izby Kontroli.

Jak wygląda proces powoływania nowego rządu?Jakub Stasak

Prawo konstytucyjne wyróżnia dwa rodzaje immunitetów:

• immunitet materialny (stały),

• immunitet formalny (czasowy).

Kwestię immunitetu posłów i senatorów regulują m.in. przepisy ustawy z dnia 9 maja 1996 roku o wykonywaniu mandatu posła i senatora oraz 105. artykuł Konstytucji.

Parlamentarny immunitet materialny (stały) chroni posłów i senatorów przed odpowiedzialnością karną za działania, które podjęli w ramach powierzonego im mandatu (na przykład głosowania, wystąpienia, zgłaszane wnioski).

Ten rodzaj immunitetu obowiązuje zarówno w czasie trwania mandatu, jak i po jego wygaśnięciu,

Większość zwykła, bezwzględna i kwalifikowana — ile głosów potrzeba, by wygrać sejmowe głosowanie?Jakub Stasak

W przypadku, gdy członek polskiego parlamentu działa na szkodę osób trzecich, Sejm lub Senat mogą uchylić jego immunitet.

Parlamentarny immunitet formalny (czasowy) obejmuje posłów i senatorów, którzy, bez zgody Sejmu lub Senatu, nie mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności karnej (chyba że sami wyrażą na to zgodę).

Bez zgody Sejmu i Senatu nie można więc parlamentarzysty zatrzymać ani aresztować.

Wyjątkiem od wspomnianej reguły są sytuacje ujęcia posła bądź senatora na gorącym uczynku, jak również takie, w których zatrzymanie jest konieczne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Wówczas, niezwłocznie powiadamiany o zatrzymaniu, Marszałek Sejmu lub Senatu, może nakazać jego natychmiastowe zwolnienie.

Immunitet parlamentarny (tak formalny, jak i materialny) przysługuje także posłom do Parlamentu Europejskiego.

Sposób realizacji immunitetów sędziowskich określa natomiast artykuł 181. Konstytucji, w myśl którego:

„Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego”.

Ponadto, na mocy przepisów ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego, orzecznictwu polskich sądów karnych nie podlegają (artykuł 578.):

• uwierzytelnieni w Rzeczypospolitej Polskiej szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych,

• osoby należące do personelu dyplomatycznego tych przedstawicielstw,

• osoby należące do personelu administracyjnego i technicznego tych przedstawicielstw,

• członkowie rodzin wyżej wymienionych osób, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej,

• inne osoby korzystające z immunitetów dyplomatycznych na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

Prezydenckie prawo łaski — jak wygląda procedura?Jakub Stasak

W zakresie czynności pełnionych podczas i w związku z wykonywaniem ich funkcji urzędowych (a na zasadzie wzajemności w pozostałym zakresie) orzecznictwu polskich sądów karnych nie podlegają zaś (artykuł 579.):

• kierownicy urzędów konsularnych i inni urzędnicy konsularni państw obcych,

• osoby zrównane z nimi na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych.

Do zatrzymania lub tymczasowego aresztowania kierownika oraz innych urzędników urzędu konsularnego obcego państwa, może dojść jedynie, jeśli postawiony im został zarzut popełnienia zbrodni bądź, jeśli pozbawienie wolności jest rezultatem wykonania prawomocnego wyroku polskiego sądu.

O zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu tych osób, niezwłocznie powiadamia się Ministra Spraw Zagranicznych.

Uchylenie immunitetu

Całkowite pozbawienie immunitetu formalnego, następuje wyłącznie w chwili utraty stanowiska, z którym był on związany.

Czym jest Karta Polaka?Jakub Stasak

Wszystkie pozostałe przypadki pozbawienia immunitetu, obejmować mogą wyłącznie konkretną sprawę, poza nią immunitet nadal obowiązuje.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.