RPO o nowelizacji ustawy do spraw badania wpływów Rosji

Główne założenia nowelizacji

Najistotniejsze modyfikacje to odebranie Komisji możliwości stosowania środków, będących w rzeczywistości karami za działanie "pod wpływem rosyjskim na szkodę interesów RP".

Ten właśnie aspekt stanowił zasadniczy motyw uznania ustawy za niekonstytucyjną w opinii RPO z 28 grudnia 2022 roku.

Zmiany nie zakładają zaś pozbawienia Komisji uprawnień do wydawania decyzji administracyjnych, stwierdzających, że działania podjęte przez daną osobę, były aktywnością pod wpływem rosyjskim na szkodę interesów Rzeczypospolitej.

Decyzje powyższe będą mogły jednak zostać zaskarżone do sądu apelacyjnego w procedurze cywilnej, a od samego orzeczenia ma przysługiwać kasacja.

Prezydenckie prawo łaski — jak wygląda procedura?Jakub Stasak

W opinii RPO największe zastrzeżenia budzi fakt, że analizowana nowelizacja pozostaje bez wpływu na zasadnicze założenia ustawy, jakimi jest powołanie do życia niesądowego organu władzy publicznej, obdarzonego kompetencjami do prowadzenia czynności śledczych i na ich podstawie dokonywania oceny postępowania konkretnych osób w kontekście rzekomego działania „pod wpływem rosyjskim” i „na szkodę interesów RP”.

Nawet po uchwaleniu proponowanych zmian, w mocy pozostaje ponadto zasada, zgodnie z którą decyzje Komisji podaje się do wiadomości opinii publicznej również w razie ich zaskarżenia.

Nowelizacja nie przewiduje za to informowania opinii publicznej o ewentualnym wyroku sądu, uchylającym lub zmieniającym decyzję Komisji, czy chociażby nakazu zamieszczenia informacji o takim wyroku w opublikowanym już raporcie z prac Komisji.

Państwowa Komisja, a polski system prawny

Zarzuty działania danej osoby pod rosyjskim wpływem nie wyczerpują znamion sprawy z zakresu administracji publicznej, znacznie bliżej im natomiast do tzw. zdrady dyplomatycznej, czyli przestępstwa, o którym mówi artykuł 129. Kodeksu Karnego.

Które prawo jest ważniejsze, polskie czy unijne?Jakub Stasak

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej nie wyklucza tworzenia szczególnych organów administracji publicznej, posiadających uprawnienia do rozstrzygania określonej kategorii spraw administracyjnych, związanych z negatywnie ocenianym przez ustawodawcę zjawiskiem społecznym.

Komisja taka ma prawo uchylić lub stwierdzić nieważność konkretnych decyzji administracyjnych, nie może jednak wydać decyzji, przypisującej indywidualnym osobom działania niewłaściwe lub niezgodne z prawem.

Ustawa zasadnicza przewiduje również tworzenie pozasądowych organów śledczych, których celem jest zbadanie określonej sprawy, rezultatem przeprowadzonego śledztwa bywają wówczas wskazania co do odpowiedzialności konkretnych osób za pewne działania (sejmowa komisja śledcza).

Model funkcjonowania opisywanego organu podlega jednak licznym ograniczeniom (m.in. w zakresie spraw, jakimi powinien się on zajmować, czy też kręgu osób, których aktywności dotyczyć może sejmowe śledztwo).

Komisje śledcze badają więc określone sprawy, nie zaś zagadnienia, a ich ocenie podlega wyłącznie działalność osób i instytucji objętych kontrolą sejmową (Rada Ministrów oraz podległe jej struktury).

Co to jest azyl? Kto może na niego liczyć?Michał Górecki

Państwowa Komisja, „organem administracji publicznej” określana jest tylko umownie, w istocie bowiem stanowi nieprzewidziany w Konstytucji podmiot, którego kompetencje odbiegają od kompetencji przysługujących znanym polskiemu prawu organom administracji publicznej, w znacznej mierze pokrywając się ponadto, a nawet wykraczając poza dopuszczalny zakres uprawnień sejmowych komisji śledczych.

Prawo do ochrony dobrego imienia

Zaproponowana nowelizacja pozostawia Komisji uprawnienia do wydawania decyzji, stwierdzających winę konkretnych osób, rozumianą jako ich działanie na szkodę Polski.

Decyzja ma być jawna i zawarta w oficjalnym raporcie z prac Komisji.

Nawet przy braku jakichkolwiek innych sankcji, podany do publicznej wiadomości, a wydany przez organy władzy publicznej akt, z którego treści wynikać będzie jednoznacznie, że dana osoba, działając pod rosyjskim wpływem, wyrządziła szkodę ojczyźnie, trudno traktować inaczej, niż jako przejaw stygmatyzacji.

Jak wygląda procedura odwołania ministra z rządu?Martyna Kowalska

Wobec powyższego w opinii Rzecznika Praw Obywatelskich, naruszenie prawa do dobrego imienia nastąpi już w chwili wydania decyzji i upublicznienia jej postanowień, niezależnie od tego, czy związane z nią będą także dodatkowe kary oraz, czy wprowadzona zostanie możliwość skorzystania ze środka odwoławczego do sądu powszechnego.

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.