Kto może wystąpić o alimenty?

Obowiązek alimentacyjny to zobowiązanie mające na celu zapewnienie członkom rodziny środków na pokrycie tzw. uzasadnionych potrzeb. Innymi słowy: jeśli na jakimś etapie życia spotka nas ubóstwo, nasi najbliżsi krewni muszą dostarczyć nam środki utrzymania. Alimenty z reguły kojarzone są ze świadczeniami płaconymi na rzecz dzieci, jednak warto wiedzieć, że w niektórych przypadkach mogą się o nie starać również rodzice oraz byli małżonkowie.

Kto może wystąpić o alimenty?
  • Alicja Skibińska
  • /
  • 2 października 2019

Czym właściwie jest obowiązek alimentacyjny?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że obowiązek alimentacyjny dotyczy dostarczania środków utrzymania oraz tzw. środków wychowania. Te pierwsze obejmują pożywienie, mieszkanie, ubranie, opał, leki oraz inne niezbędne przedmioty potrzebne do zaspokajania normalnych, bieżących potrzeb osoby uprawnionej do świadczeń. Środki wychowania to zaś rzeczy związane ze staraniem o zachowanie zdrowia, rozwojem fizycznym i umysłowym, dostępem do dóbr kultury, zdobywaniem wykształcenia itd. Przepisy nie określają, w jakiej formie powinny być dostarczane alimenty. Warto również podkreślić, że zarówno konieczne środki utrzymania, jak i wychowania mogą się zmieniać wraz z sytuacją życiową oraz zdarzeniami losowymi.

Kto jest obciążony obowiązkiem alimentacyjnym?

Ogólna zasada stanowi, że pomoc powinna być udzielana przede wszystkim przez bliższych, a dopiero w następnej kolejności przez dalszych krewnych. W niektórych przypadkach obowiązek alimentacyjny może ciążyć także na osobach niezwiązanych więzami krwi, np. byłym małżonku, ojczymie, macosze lub przyrodnim rodzeństwie.

Najczęściej do płacenia alimentów zobowiązani są rodzice, dzieci lub małżonkowie po rozwodzie lub w separacji. Warto zaznaczyć, że  przypadku rodziców obowiązek nie kończy się wraz z osiągnięciem przez dzieci pełnoletności lub konkretnego poziomu wykształcenia. Konieczność uiszczania świadczeń trwa aż do momentu, w którym dana osoba będzie w stanie sama się utrzymywać, zaspokajając wszystkie swoje podstawowe potrzeby. W przypadku, gdy obowiązek alimentacyjny nie może być realizowany przez rodziców, przechodzi on na dalszych krewnych, np. dziadków lub rodzeństwo.

Zdarza się również, że to rodzice (np. będący w podeszłym wieku) nie są w stanie samodzielnie zaspokajać swoich usprawiedliwionych potrzeb finansowych. Wówczas mogą oni domagać się alimentów od swoich pełnoletnich, pracujących zarobkowo dzieci.

Alimenty na dorosłe dzieci. Kiedy można przestać płacić?Alimenty na dorosłe dzieci. Kiedy można przestać płacić? Mikołaj Frączak

Obowiązek alimentacyjny w małżeństwie

Osoby wstępujące w związek małżeński zobowiązują się do wspólnego zaspokajania potrzeb rodziny. Zarówno mąż, jak i żona muszą przyczyniać się do tego na miarę swoich sił, możliwości majątkowych i zarobkowych. Warto zaznaczyć, że realizacja tego obowiązku może się odbywać nie tylko poprzez dostarczanie środków finansowych, ale również pracę w gospodarstwie domowym oraz wkład w wychowywanie wspólnych dzieci.

Z tego powodu może się zdarzyć, że jedno z małżonków zostanie zobowiązane do uiszczania alimentów na rzecz drugiego w czasie trwania małżeństwa. W tym przypadku przesłanką nie jest niedostatek, a nierówność w poziomie życia partnerów – osoby pozostające ze sobą w związku formalnym powinny bowiem funkcjonować na zbliżonej stopie życiowej. Żądanie alimentów może wyjść od małżonka, którego możliwości zarobkowe zostały zmniejszone np. z powodu poświęcania się opiece nad potomstwem lub dbania o wspólne gospodarstwo domowe.

Alimenty mogą również zostać przyznane byłemu małżonkowi, który znalazł się w niedostatku (byli partnerzy nie muszą już żyć na tym samym poziomie, w związku z czym jedyną przesłanką do takiego żądania może być brak możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb). W przypadku, gdy żadne z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozpadu związku, taki pozew może złożyć każde z nich.

Natomiast jeśli mąż lub żona są wyłącznie winni rozpadu pożycia małżeńskiego, wówczas o alimenty może się starać tylko osoba uznana za niewinną. Nie musi znajdować się w niedostatku — wystarczy, że udowodni, iż rozwód spowodował istotne pogorszenie jej sytuacji materialnej.

Należy zaznaczyć, że obowiązek wspomagania byłego małżonka nie jest dożywotni. Na ogół trwa przez pięć lat od orzeczenia rozwodu, chyba że sąd zdecyduje o jego przedłużeniu z uwagi na wyjątkowe okoliczności (wcześniej upewniając się, czy nie może przenieść zobowiązania na krewnych powoda). Konieczność płacenia alimentów na byłego partnera może się zakończyć również na skutek zawarcia przez niego kolejnego związku małżeńskiego.

Jeśli zaś małżonkowie znajdują się w separacji, obowiązek pomagania sobie nawzajem jest bezterminowy. W praktyce oznacza to, że zasądzony obowiązek alimentacyjny nie kończy się wraz z upływem pięciu lat, jak ma to miejsce w przypadku małżeństwa rozwiedzionego.

Polskie ubóstwo ma twarz starej kobiety — niskie emerytury dla kobietPolskie ubóstwo ma twarz starej kobiety — niskie emerytury dla kobiet Alicja Skibińska

Jak przygotować pozew o alimenty?

Chcąc wnieść do sądu pozew o alimenty, należy pamiętać o konieczności wskazania właściwego (czyli rejonowego) sądu, określenia osoby powoda i pozwanego, zamieszczenie wniosków (takich jak żądanie o zasądzenie określonej kwoty alimentów oraz wyznaczenie dnia, od którego obowiązek miałby się rozpocząć) oraz uzasadnienia. Do pozwu warto załączyć kopie wszystkich dokumentów, na jakie się w nim powołujemy. Na szczęście strona domagająca się świadczeń alimentacyjnych jest zwolniona z uiszczania jakichkolwiek kosztów sądowych. 

Podczas ustalania wysokości alimentów sąd kieruje się zarówno usprawiedliwionymi potrzebami uprawnionego, jak i możliwościami finansowymi pozwanego. W większości przypadków osoba zobowiązana może uchylić się od obowiązku uiszczania świadczeń, o ile jego zasądzenie jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Taka sytuacja ma miejsce między innymi wtedy, gdy alimentów żąda ktoś, kto popadł w ubóstwo z własnej winy (np. z powodu alkoholizmu) lub dobrowolnie zrezygnował z pomocy państwa. Jak nietrudno się domyślić, żaden z tych przypadków nie może wystąpić w odniesieniu do małoletniego dziecka. Alimentów nie muszą płacić również osoby, które na skutek realizowania tego obowiązku same nie będą w stanie realizować podstawowych potrzeb własnych oraz swojej najbliższej rodziny.

Jak samodzielnie napisać pozew o rozwód bez orzekania o winie?Jak samodzielnie napisać pozew o rozwód bez orzekania o winie? Dorota Kraskowska

Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami prawnymi, zapraszamy do naszego serwisu ponownie!
Jeżeli podobał Ci się artykuł podziel się z innymi udostępniając go w mediach społecznościowych - poniżej masz szybkie linki do udostępnień.

Security Magazine

Czy ten artykuł był przydatny?

Newsletter

Bądźmy w kontakcie! Zapisz się na newsletter, a raz na jakiś czas wyślemy Ci powiadomienie o najważniejszych tematach. Dla subskrybentów newslettera przygotowujemy specjalne wydarzenia np. webinaria. Nie pożałujesz!